Rozmowy Pióromaniaka: Toshiya Nakata o Platinum i manufakturze Nakaya

Jakież było moje zdziwienie, gdy w skrzynce znalazłem e-mail od Toshiya Nakaty z informacją o możliwości odbycia spotkania, o które prosiłem. Rozmowa z osobą, która kieruje manufakturą Nakaya i firmą Platinum, musiała być niecodziennym doświadczeniem. Nie myliłem się.

Nakaya i Nakata

Założenie firmy Nakaya to pomysł Toshiya Nakaty. Toshiya to wnuk założyciela Platinum - Shunichi Nakaty - oraz syn jej dotychczasowego prezesa - Toshihiro Nakaty. Prezes Nakaya Pen Company podczas spotkania przywoływał swoje wspomnienia, opowiadając, że z poinformowaniem o założeniu manufaktury musiał czekać aż jego ojciec będzie w dobrym humorze. W przeciwnym wypadku przedsięwzięcie mogło spalić na panewce. Nakaya powstała w 1999 roku. Jej głównym celem było i jest po dziś dzień dostarczanie piór dla klientów oczekujących produktów wysokiej jakości, a także realizacja ich nietypowych zamówień.

Obecnie Nakaya wytwarza przede wszystkim pióra z ebonitu pokrywane licznymi warstwami lakieru urushi. Zajmują się tym rzemieślnicy z regionu Wajima, cieszący się w Japonii statusem pokoleniowych artystów. Urushi to specyficzna substancja, która w pierwotnej postaci jest pozyskiwana jako sok z drzew z rodziny trujących sumaków, a konkretniej z japońskiego drzewa lakierowego (w zależności od regionu Japanese lub Chinese Lacquer Tree, Toxicodendron vernicifluum) rosnącego we wschodniej Azji, na terytorium Chin, Japonii i Korei. Pożądany na całym świecie sok zawiera alergen o nazwie urushiol. To on jest odpowiedzialny za silnie uczulające właściwości wytworzonego z jego obecnością lakieru (wysypka).

Lakier urushi nie należy do tanich (proces pozyskiwania jest długotrwały i kosztowny). Trudne jest też jego stosowanie przez rzemieślników w procesie zdobnictwa. Wystarczy chwila nieuwagi, a kontakt ze skórą może mieć w skrajnych przypadkach nieodwracalne skutki i wywołać bolesne poparzenia.
  

Nakaya, postrzegana w Polsce głównie przez pryzmat stosowania urushi, początkowo produkowała pióra z materiałów takich jak Platinum. Dopiero z czasem sięgnęła po lakier.

Podczas spotkania miałem możliwość dowiedzieć się z pierwszej ręki dlaczego na stalówce piór z japońskiej manufaktury znajduje się nazwisko Nakata zamiast nazwy firmy. Toshiya Nakata przyznał, że to efekt decyzji jego ojca przywiązującego dużą wagę do ponoszenia odpowiedzialności za produkt własnym imieniem. On sam proponował, aby używać oznaczenia firmowego.

Nakaya znana jest z tworzenia piór na specjalne zamówienie. Wiąże się to z wydłużonym czasem oczekiwania. Czy można ten okres skrócić? - Kiedyś zdarzyła się wyjątkowa sytuacja. Córka mocno chorego mężczyzny poprosiła nas o przygotowanie pióra w krótkim terminie. Musieliśmy odstąpić od przyjętych zasad, bo inaczej nadwyrężone zdrowie przyszłego właściciela mogłoby nie pozwolić mu cieszyć się z pióra. Zdążyliśmy, a zamówiona Nakaya posłużyła choremu do napisania listu miłosnego do żony. Zmarł niedługo potem – odpowiedział Toshiya Nakata. – Podstawą, na której opiera się Nakaya są osobiste, indywidualne relacje z klientami – dodał.

Zamawiając pióro Nakaya kupujący mają swobodę określania nie tylko wyglądu pióra, materiałów i jego kształtu, ale również rozmiaru. Rzemieślnicy na życzenie mogą wydłużyć lub poszerzyć wybrany model, a  nawet sięgnąć po niestosowane dotychczas rozwiązania. Przykładem jest model Equilibrium, którego wagę oraz rozłożenie ciężaru można regulować za pomocą specjalnych pierścieni. - Klient oczekiwał pióra o zmiennej wadze, więc spełniliśmy jego życzenie - wyjaśnił Toshiya Nakata.

Pióra Nakaya są nie tylko efektem ręcznej pracy i powstają w dużej mierze na indywidualne zamówienia, ale charakteryzują się również pewną dozą intymności zastrzeżonej dla właściciela. To stąd dodatki takie jak zdobione konwertery, o których obecności wie jedynie posiadacz, czy też ukryte po wewnętrznej stronie skuwki niewielkich rozmiarów obrazy malowane techniką maki-e.

Za wikipedią:

Maki-e (jap. 蒔絵 maki-e) - obraz prószony, tradycyjna japońska sztuka dekorowania przedmiotów użytkowych, polegająca na prószeniu opiłków szlachetnego metalu (złoto, srebro) na przedmioty pokryte wilgotną laką (漆) i tworzenie przez to motywów dekoracyjnych. Główny czas rozkwitu technik maki-e przypada na okres Heian (794-1185). Pierwsze wyroby z laki datuje się jednak na 4000 lat p.n.e. Wyróżnia się trzy główne techniki maki-e:

§  hira-maki-e - obraz prószony płaski - wzór zaprojektowany na papierze przenosi się na przedmiot pędzelkiem moczonym w lace, po czym mokrą lakę oprósza się sproszkowanym kruszcem. Po wyschnięciu całość przykrywa się warstwą przezroczystej laki i poleruje;
§  taka-maki-e - wielowarstwowy obraz prószony, wypukły - wzór nakłada się stopniowo grubszymi warstwami gęstej mieszanki laki i pumeksu, zasypuje go kruszcem, maluje po wierzchu przezroczystą laką i silnie poleruje, aby zatrzeć nierówności;
§  togidashi-maki-e - obraz prószony polerowany - wzór dekoracyjny maluje się pędzelkiem moczonym w lace, zasypuje go grubymi ziarnami szlachetnego kruszcu, a następnie maluje warstwą czarnej laki. Po wyschnięciu poleruje się tak długo, aż wzór wyraźnie pojawi się na powłoce.

Istnieje jeszcze parę wariacji powyższych technik. Np. shishiai-togidashi-maki-e jest połączeniem technik hira-maki-e, togidashi-maki-e i taka-maki-e.

Po pierwszej części rozmowy nadszedł czas na przyjrzenie się piórom Nakaya, które miał przy sobie Toshiya Nakata. Wśród nich znalazły się zarówno modele bazowe, a także te ze średniej i wysokiej półki cenowej.

Pióra Nakaya

Pióra Nakaya

Pióra Nakaya

Pióra Nakaya

Pióra Nakaya

Platinum

Toshiya Nakata zapytany o relacje między Nakayą i Platinum odpowiada wprost, że są to oddzielne firmy połączone jego osobą piastującą stanowisko prezesa. Nie jest tajemnicą, że Nakaya zatrudnia w dużej części doświadczonych pracowników Platinum, a na rynku piór wiecznych Nakaya stopniowo zyskuje wizerunek luksusowej marki Platinum.

Platinum Pen Company zostało założone przez Shunichi Nakatę w 1919 roku i pierwotnie nosiło nazwę Nakaya, co w języku japońskim oznacza sklep Nakaty („Naka” od nazwiska Nakata, podczas gdy zakończenie „-ya” to odpowiednik słowa sklep).

W trakcie rozmowy o piórach Platinum Toshiya Nakata podkreślał, że w tej chwili firma pracuje nad przywróceniem dawnych sukcesów marki. O ile kiedyś Platinum cieszyło się dużo większym zainteresowaniem, o tyle teraz pojawiła się potrzeba szerszego udostępnienia produktów ich odbiorcom. Na rynku japońskim liczy się trójka producentów (obok Platinum również Sailor i Pilot), ale w Europie oraz w Ameryce Północnej konkurencja jest większa.

Pióro Platinum Jin-Shin Dragon Radiant

Pióra Platinum

Toshiya Nakata zapytany o unikalne rozwiązania zastosowane w modelu #3776 Shoji Century podkreślił, że Platinum opracowało sposób na wyeliminowanie problemu wysychania atramentu na spływaku i stalówce. Procedura patentowa mechanizmu „Slip & Seal” została już uruchomiona, a jego istotą jest zupełne uszczelnienie pióra z zakręconą skuwką. Toshiya Nakata zaznaczał w rozmowie, że do tej pory żaden z producentów nie uzyskał takiego efektu. Skutkowało to odparowywaniem cieczy, gdy pióro było zamknięte. Zapewnił, że produkty Platinum z nowym systemem piszą od razu, nawet po kilku miesiącach przerwy w używaniu.

Mechanizm „Slip & Seal” umożliwił zastosowanie w piórach wiecznych atramentów bazujących na pigmencie. Toshiya Nakata wyjaśnił, że są one dużo bardziej odporne na zmywanie wodą oraz na działanie promieni słonecznych.

Podczas spotkania miałem możliwość przyjrzenia się modelowi Platinum, który ujrzy światło dzienne dopiero za kilka miesięcy. Oto on:

Tajemniczy model Platinum

Pomimo, że spotkanie było zaplanowane jedynie na godzinę, trwało zdecydowanie dłużej. Wzajemna wymiana wiedzy i doświadczeń z Toshiya Nakatą okazała się cennym przeżyciem. W kilku zdaniach postarałem się streścić najważniejsze wiadomości i informacje, które uzyskałem.

Pióra wieczne Nakaya można obejrzeć na stronie www.nakaya.org
Oficjalna strona Platinum w wersji anglojęzycznej: www.platinum-pen.co.jp/english.html

Specjalne podziękowania dla Alveryna z piorawieczneforum.pl za informację o zbliżającej się wizycie Toshiya Nakaty w Polsce.

Marcin